آیه:
لَا یکلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا کسَبَتْ وَعَلَیهَا مَا اکتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَینَا إِصْراً کمَا حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ [1]
ترجمه:
خدا هیچ کس را، جز به اندازه تواناییش، تکلیف نمی کند. آنچه (از خوبی) بدست آورد، فقط به سود اوست. و آنچه (از بدی) بدست آورد فقط به زیان اوست. (مؤمنان می گویند: ای) پروردگار ما! اگر فراموش کردیم یا خطا نمودیم، ما را بازخواست مکن. [ای ] پروردگار ما! و تکلیف سنگینی بر ما قرار مده، همچنان که آن را بر کسانی که پیش از ما بودند، قرار دادی. [ای ] پروردگار ما! و آنچه که هیچ طاقت آن را نداریم، بر ما مقرّر مدار؛ و ما را ببخش؛ و ما را بیامرز و بر ما رحمت آور. تو سرپرست مایی، پس ما را بر گروه کافران، پیروز گردان.
نکته ها و اشاره ها:
1- جملۀ «خدا هیچ کس را جز به اندازۀ توانایی اش تکلیف نمی کند. »، بیان یک حقیقت عقلی است که باید تکلیف با قدرت فرد تطابق داشته باشد و تمام احکام اسلام به وسیلۀهمین آیه تفسیر می شود و مقید می گردد؛ پس احکام اسلام مخصوص مواردی است که تحت قدرت انسان است؛ برای مثال، جهاد یا روزه برای کسی واجب است که توانایی انجام آنها را داشته باشد. در ضمن، این جمله بار دیگر این حقیقت را تأیید می کند که احکام شرعی از احکام عقلی و فرمان خرد انسانی جدا نمی گردد و احکام عقل و شرع دوش به دوش یکدیگر پیش می روند. [2]
2- واژۀ «کسْب» که در مورد اعمال نیک به کار رفته است، به اعمالی گفته می شود که انسان با تمایل درونی و بدون زحمت آن ها را انجام می دهد[3] و موافق فطرت اوست و یا اعمالی که فوایدش مخصوص خود انسان نیست و ثمرات آن به دیگران نیز می رسد؛ مثل کارهای خیر. و در مقابل، واژۀ «إکتَسَب» که در مورد اعمال بد به کار رفته است، به معنای کارهایی است که خلاف فطرت انسان است و با زحمت انجام می گیرد و یا کارهایی که آثار آن تنها به خود انسان می رسد؛ مثل گناهان. [4]
3- در این جا این پرسش مطرح می شود که آیا خدا انسان را در برابر لغزشی که از فراموشی یا عدم توجه سرچشمه گرفته است، مجازات می نماید؟پاسخ آن است که گاهی فراموشی نتیجۀسهل انگاری خود انسان است. مسلم است که این گونه فراموشی ها از انسان سلب مسئولیت نمی کند[5] و می توان فرد را به خاطر آن (سهل انگاری که منتهی به فراموشی شده) سرزنش یا مجازات نمود.
