آرامگاه محمد محروق (یا مزار امامزاده محمد محروق) مربوط به دوره تیموریان و دوره صفویه است که در نیشابور، مجاور آرامگاه خیام قرار دارد.

این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آرامگاه محمد محروق مدفن محمد محروق و ابراهیم بن موسی الکاظم در شهر نیشابور است. بخشی از این آرامگاه مسجد است. پس از کشته شدن محمد بن حسین محروق او را در قبرستان محله تلاجرد در نیشابور دفن کردند. در دوره سلجوقیان بنای بر روی قبرهای این قبرستان بنیان شد که در حمله مغول به نیشابور ویران شد. ساختمان فعلی در زمان سلطان حسین بایقرا بدستور امیر کمال الدین یکی از رجال معروف بنا شد. این آرامگاه با گنبد کاشی کاری و ایوان‌های بلند از ابنیه زیبای قرن دهم هجری به‌شمار می‌رود.

کتیبه کاشی معرق ایوان و صندوق منبت و در ورودی آرامگاه از زمان شاه طهماسب اول (قرن دهم‌هجری) است. سنگی از دوران شاه سلطان حسین صفوی، به تاریخ ۱۱۱۹ ه. ق در این بنا نصب شده‌است. کاشی‌های ازاره آن از زمان نادر شاه افشار (سال ۱۱۴۵ ه. ق) باقی مانده‌است. انجمن آثار ملی ضمن تعمیرات‌اساسی، کاشی کاری‌های ایوان و جبهه‌های مختلف آن را مرمت کرده‌است. هم‌چنین کتیبه منظومی از زمان سلطان حسین صفوی در سمت راست ایوان بر روی سنگ ننصب شد.این مسئله نشان می‌دهد در اواخر دوره صفوی، محمدخان نامی در نیشابور به بنای مسجد و مصلا اقدام نموده‌است. در این بقعه یکی از اولاد موسی بن جعفر و تنی چند ار مشاهیر نیشابور نیز مدفون هستند.

ادامه مطلب :

امامزاده محروق یکی از نوادگان امام سجاد علیه السلام بود که در پی شورشی که ضد خلیفه وقت صورت پذیرفت کشته شد و پیکر آن را به آتش کشیدند و خاکستر آن را در محله تلاجرد از محله های قدیم نیشابور به خاک سپردند. از همین رو به محروق یعنی سوخته شده معروف شد. آرامگاه محمد محروق مربوط به دوره تیموریان و دوره صفویه است.

در مورد شخصیّت امام زاده محمد محروق، در کتاب های رجالی شیعه هیچ مطلبی نیامده است. اما براساس گزارش های مندرج در منابع نسب شناسی و تاریخی، محمد بن محمد بن زیدبن علی بن حسین(علیه السلام) (امام زاده محروق) جزء علویانی بود که در قیام ابوالسّرایا، سرّی بن منصور ذهلی شیبانی دهم جمادی الثانی سال 199 قـ شرکت داشت.

فرماندهی نظامی قیام با ابوالسرایا بود و لذا این قیام بیشتر به نام قیام ابوالسریا معروف شده است،ولی رهبری سیاسی و فکری قیام بر عهده ابن طباطبا، یعنی ابوعبدالله محمد بن طباطبا ابراهیم بن اسماعیل بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب(علیهما السلام)بود که طی برهه ای، رهبری زیدیه و علویان را عهده دار شد.

ابن طباطبا (محمد بن ابراهیم حسنی) در اثنای قیام براثر بیماری وفات یافتدر پی درگذشت ابن طباطبا، محمد محروق در حالی که کمتر از بیست سال عمر داشت، رهبری قیام و در واقع، امامت زیدیّه را در اواخر سال 199ق برعهده گرفت. ظاهراً به همین دلیل است که حاکم نیشابوری از محمد محروق با عنوان «الامام محمد» و «سلطان محمد محروق» یاد کرده است هم چنان که یکی از منابع نیز او را «احد الأئمه الزیدیه; یکی از پیشوایان زیدیه» شمرده است

در باب چگونگی شهادت امام زاده محروق در میان گزارش های موجود، هیچ جا سخن از سوزانده شدن جنازه او در میان نیست. آن چه در گزارش های موجود بدان تصریح شده، «مقتول» بودن وی است.که در این میان در برخی منابع به قتل وی به وسیله سمّ که منجر به تکه تکه شدن ریه او و خروج آن از حلقوم مبارکش گردیده، تصریح شده است.تنها در تاریخ حاکم، بی هیچ توضیحی، از او با عنوان «سلطان محمد محروق» یاد شده است.

بنابراین، آن چه در علت توصیف امام زاده محمد به (محروق) گفته می شود صرفاً روایت شفاهی است. لذا این احتمال وجود دارد که در این میان، تصحیف و تبدیلی صورت گرفته باشد; به این ترتیب که عنوان «مهروق» (کسی که خونش ریخته شده) به «محروق» تبدیل شده است. تبدیل «هاء» به «حاء» در گویش نیشابوری بی سابقه نیست، چنان که در این گویش به «هوله»، «حوله» و به «هال»، «حال» گفته می شود. بدین ترتیب، عنوان «محروق» (مهروق) با گزارش منابع تاریخی هماهنگ می شود.

باشگاه خبرنگاران