نسبت به سؤالات شب اول قبر بی توجه نباش
فرشته های پرسشگری که در شب اول قبر بر انسان وارد می شوند و انسان را مورد سؤال قرار می دهند، نکیر و منکر نام دارند، امام سجاد(علیه السلام) در نیایش سوم صحیفه سجادیه این چنین به این فرشتگان والا مقام درود و سلام می فرستند: «و درود بفرست بر فرشته مرگ و يارانش و نكير و منكر و رومان[1] كه آزماينده ساكنان گورهاست‏.»[2]
در اهمیت و لزوم پاسخ دهی صحیح به سؤالات نکیر و منکر همین بس که در منابع روایی نقل شده است:
«پيامبر اكرم (صلی الله و علیه وآله) در ذكر سؤال و جواب قبر فرموده است: هرگاه از مرده سؤال شود و درست جواب نگويد، نكير و منكر چنان ضربتى از عذاب الهى بر وى فرود آورند كه جز ثقلين همه جنبندگان بر او فزع كنند، امّا ما چيزى از آن را نمى‏ بينيم و مشاهده نمى ‏كنيم و نمى ‏شنويم. و به ما خبر داده ‏اند كه او به آسمان ها عروج كرده است امّا ما چيزى از آن را نديده ‏ايم و مشاهده نكرده و نشنيده ‏ايم‏.»[3]

سؤال اول: سؤال از ایمان و توحید
یکی از مهمترین و اصلی ترین سؤالاتی که انسان باید جواب مناسبی برای آن داشته باشد، اعتقاد و باور به وحدانیت باری تعالی و ایمان صحیح و راسخ است. کسانی که در دنیا اعتقاد و باوری به الوهیت و عبودیت حق تعالی نداشته اند در جواب به این سؤال مهم  باز خواهند ماند و نخواهند توانست از مهلکه آن روز جان سالم به در برند. در واقع بهره مندی از زندگی توحیدی و موحدانه در دنیا می تواند موجب سربلندی و موفقیت در سؤال مذکور باشد.
در منابع روایی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است: «دو فرشته منكر و نكير نزد ميت در هنگامى كه دفن مى‏ شود، مى‏ آيند؛ در حالى كه صداى آنها همانند رعد، بلند آهنگ و چشمانشان همانند برقى سهمناك و خيره ‏كننده است، در اين حال زمين را با دندان‏هاى خود زير و رو مى ‏كنند و موهاى خود را مى ‏كشند؛ پس از ميت مى‏ پرسند: پروردگار تو كيست؟ دين تو چيست؟ اگر او مؤمن باشد، مى‏ گويد: الله پرودگار من است و اسلام دين من.»

سؤال دوم: سؤال از نبوت و امامت
از جمله سؤالات مهمی که انسان می بایست در حیات دنیوی به خوبی جواب روشنی برای آن پیدا کرده باشد، و همچنین زندگی خود را بر اساس جواب صحیح آن تطبیق دهد، تبعیت از پیامبر و وصی بر حق اوست. در منابع روایی از پیامبر اکرم(ص) این چنین نقل شده است: «همانا بنده هنگامى كه داخل قبر خود شود دو ملك نزد او حاضر شوند (یكى منكر و دیگرى نكیر است) و اول چیزى كه از وى سؤال كنند (از پروردگار، و پیغمبر، و امام او سؤال نمایند) پس اگر جواب دهد نجات یافته است، و اگر متحیر بماند و جواب نگوید عذابش نمایند.»[5]اول چیزى که از تو سؤال کنند از دین تو است که به آن معتقد بوده ‌اى و از کتاب تو است که آن‌ را تلاوت کرده و از امامی است که ولایت او را اختیار نموده و می ‌پرسند از عمر تو که در چه چیز فانى کردى و از مال تو که از کجا کسب، و در چه راه مصرف نمودى، پس عذر خود را بگیر و براى جواب آماده شو.

سؤال سوم: سبک زندگی و نوع معیشت
از مجموع روایاتی که در خصوص سؤالات شب اول قبر در منابع روایی نقل شده می توان این چنین استفاده کرد که یکی دیگر از پرسش های شب اول قبر، سبک و سیاق زندگی افراد است، اینکه انسان عمرش را در چه مسیر و شیوه ای طی کرده است، مال و دارایی اش را از چه طریق به دست آورده و در چه مسیری خرج کرده است، به راستی اگر انسان در حیات دنیوی شیوه ای خدا پسندانه و مطابق دستورات دینی و شرعی تنظیم کرده باشد، در آن روز بهترین جواب را ارائه خواهد داد. در منابع روایی در خصوص این پرسش این چنین نقل شده است:
در منابع روایی نقل شده است امام سجاد(علیه السلام) در هر جمعه در مسجد رسول خدا(صلی الله و علیه وآله) مردم را موعظه می‌فرمود و از جمله مواعظش این بود: «اى فرزند آدم! اجل تو سریع‌ترین چیزها به سوى تو است و نزدیک است تو را دریابد و ملک الموت روح ترا قبض کند و به سوى منزلِ تنها بروى، پس روح ترا به سوى تو برگردانند و منکر و نکیر براى سؤال و امتحان سخت تو بیایند همانا اول چیزى که از تو سؤال کنند از دین تو است که به آن معتقد بوده ‌اى و از کتاب تو است که آن‌ را تلاوت کرده و از امامی است که ولایت او را اختیار نموده و می ‌پرسند از عمر تو که در چه چیز فانى کردى و از مال تو که از کجا کسب، و در چه راه مصرف نمودى، پس عذر خود را بگیر و براى جواب آماده شو.»[3]

سخن آخر
 
با توکل بر خدای متعال، و با تطبیق زندگی بر اساس آموزه های دینی و اسلامی، به خوبی می توان از امتحان شب اول قبر سربلند بیرون آمد. 

پی نوشت:
[1]. رومان، نام ملكى است كه پيش از نكير و منكر به قبر مى‏آيد و سخن مى‏پرسد.
[2]. الصحيفة السجادية، ص40، نیایش سوم.
[3]. کمال الدين(ترجمه پهلوان)، ج‏1، ص170. «وَ قَالَ النَّبِيُّ ص فِي ذِكْرِ الْمُسَاءَلَةِ فِي الْقَبْرِ إِنَّهُ إِذَا سُئِلَ الْمَيِّتُ فَلَمْ يُجِبْ بِالصَّوَابِ…»
[4]. الكافي، ج‏3، ص236، ح7.
[5].  كشف المحجة لثمرة المهجة، ص273. «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أُدْخِلَ حُفْرَتَهُ يَأْتِيهِ مَلَكَانِ أَحَدُهُمَا …»
[6]. الأمالي( للصدوق)، ص503.

صفحات: 1 · 2