? آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون» (۱۵۶ بقره) در مرگ هر انسانی در زبان وابستگانش، جاری است

? اما متأسفانه کمتر به معنای بلند عرفانی آن توجه می‌شود؛ «إِنَّا لِلَّهِ»؛ ما، مال خدائیم نه مال خودمان؛ یعنی احساس مالکیت که ما به خود نسبت می‌دهیم، حقیقتاً مال ما نیست

? بلکه مالکش خدا است؛ زیرا ما عبدیم

?و العبد و ما فی یده کان لمولاه

?عبد و آهرآنچه در دست دارد مال خداوند است

? بنابراین هستی‌ای که ما به خود نسبت می‌دهیم؛ هستی حق است که بشکل عاریه‌ای به ما انتساب یافته است؛ ولی این انتساب عاریه‌ای ما را بتوهم انداخته که خیال کنیم ما موجویتی داریم که مال خودمان است

? جمله «إِنَّا لِلَّهِ» به ما هشدار می‌دهد که این‌گونه مپندارید که این نسبت، حقیقی است؛ بلکه این انتساب، مجازی و قرضی است؛ و انتساب حقیقی از آن خدا است.

شما و امثال شما به آن‌جا [میدان جنگ] رفتید و همین خدمات را انجام دادید و در دورانی که از جهاد و از اسلام هیچ خبری نبود، به این بنای عظیمی که نامش حماسه‌ی جهاد اسلامی است، کمک کردید؛ کاخی به عظمت تاریخ ساختید و سرچشمه‌یی جاری کردید که ان‌شاءاللَّه برکات آن تا ابدالدهر باقی خواهد ماند؛ یعنی شما هم در اجرای این سرچشمه سهیم بودید و چه‌قدر نیروهای مقدس و مؤمن و این جوانان بسیجی و بقیه‌ی نیروهای رزمنده و مسلح در این جهت کار کردند.

البته این حرفها معنایش این نیست که ما و هرکسی در جمهوری اسلامی، درصدد نباشد که برای کار تبلیغات، امکانات بیشتری را فراهم بکند - این وظیفه‌ی ماست؛ وظیفه‌مان را هم باید انجام بدهیم - اما شما هم منتظر انجام این وظیفه از سوی مسؤولان نمانید؛ شما حرکت را علی باب‌اللَّه و متوکلاً علی‌اللَّه و قاصداً لوجهه الکریم ادامه دهید، تا ان‌شاءاللَّه خدای متعال از شما قبول کند؛ که اگر قبول کرد، از همه‌ی اینها عظمتش بیشتر است. غصه و درد آن‌جاست که تلاشی بکنیم، اما خدا آن را قبول نکند؛ به خاطر این‌که اخلاص ما در آن کم است. مخلصاً، موقناً و متوکلاً علی‌اللَّه راه بیفتید، خدای متعال ان‌شاءاللَّه کمک خواهد کرد؛ هم کمک مادّی، و هم کمک غیرمادّی.
البته گاهی هم خدا کمک مادّی نمی‌کند. این‌طور هم نیست که ما فرض کنیم در همه‌ی حالات خدای متعال موظف است کمک مادّی کند؛ نه، طبیعت عالم هرچه هست، نقشه‌ی الهی کار خودش را می‌کند. زکریای نبی را با اره به دو نیم کردند. من ذیل این آیه‌ی شریفه‌ی «الّذین قال لهم النّاس انّ النّاس قد جمعوا لکم فاخشوهم فزادهم ایمانا و قالوا حسبنا اللَّه و نعم الوکیل. فانقلبوا بنعمة من اللَّه و فضل لم یمسسهم سوء»(۱) سابقاً روایتی دیدم که این «فانقلبوا بنعمة من اللَّه و فضل لم یمسسهم سوء» مربوط به همانهایی است که در راه خدا کشته شدند. کشته شدن در راه خدا، «سوء» نیست. معنای «لم یمسسهم سوء» این نیست که یک سیلی هم به ما نخواهد خورد؛ چرا، سیلی هم می‌خورد؛ بالاتر از سیلی هم می‌خورد؛ منتها این «سوء» نیست. با معیار الهی که نگاه کنید، «لم یمسسهم سوء»؛ اما با معیارهای مادّیِ بشری که نگاه کنید، همه‌اش «سوء» است. خدای متعال با معیارهای خودش حرف می‌زند؛ با معیار محدود ما مادّی‌دلها و مادّی‌ذهنها که حرف نمی‌زند.

به‌هرحال ان‌شاءاللَّه خدا کمک می‌کند. حرکت شما باید برای قبول و رضای خدا باشد. در مناجات شعبانیه می‌خوانیم: «ما اضنّک تردّنی فی حاجة قد افنیت عمری فی طلبها منک».(۲) آن چیزی که ما عمر خود را برای آن فنا کردیم، چیست؟ آن ان‌شاءاللَّه کسب رضا و مغفرت الهی است؛ اصل کار این است؛ این باید به دست بیاید.۱۳۷۰/۱۲/۰۵

اقبال الاعمال ،سید بن طاووس  ص ۶۸۵ ؛
بحارالانوار ،علامه مجلسی : ج ۹۱ ص ۹۸ ؛ 
مفاتيح الجنان ، شیخ عباس قمی ص ۱۵۸ ؛

ادامه »

ادامه »

آیه:

الَّذِینَ یذْکرُونَ اللَّهَ قِیماً وَ قُعُوداً وَ عَلَی جُنُوبِهِمْ وَ یتَفَکرُونَ فِی خَلْقِ السَّموتِ وَ الأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هذَا بطِلًا سُبْحنَک فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ[1]

ترجمه:

 (همان) کسانی که [در حال ] ایستاده و نشسته، و بر پهلوهایشان [آرمیده ]، خدا را یاد می کنند؛ و در آفرینش آسمان ها و زمین تفکر می کنند؛ (در حالی که می گویند: ای) پروردگار ما! این [ها] را بیهوده نیافریده ای؛ منزّهی تو؛ پس ما را از عذابِ آتش، حفظ کن!

نکته ها و اشاره ها:

1. ۱. صاحبان عقل، کسانی هستند که تفکر می کنند و در هر حال به یاد خدا هستند. کسی که در علل و عوامل جهان می اندیشد خداشناس می شود و به یاد خدا می افتد؛ از این روست که یاد خدا، نشانه ی خردمندی است.[2]

 جهان چون چشم و خط و خال و ابروست که هر چیزی به جای خویش نیکوست

 (شبستری)

2. ۱. در آیه ی فوق نخست به «ذکر» و سپس به «فکر» اشاره شده است؛ یعنی تنها یادآوری خدا کافی نیست و زمانی یادآوری خدا ثمرات ارزنده ای خواهد داشت که با تفکر آمیخته شود.

همان گونه که تفکر در آفرینش آسمان و زمین هم، اگر با یاد خدا آمیخته نباشد، ممکن است ره به جایی نبرد؛ یعنی مناسب است مطالعه ی پدیده های جهان، با عینک توحید باشد تا نتایج تربیتی و انسانی داشته باشد.

3. ۱. «باطل» به چیزی گفته می شود که بیهوده و بی هدف است و نمی تواند مقصود و مطلوب انسان واقع شود. تفکر در اسرار آفرینش آسمان ها و زمین انسان را آگاه می کند که خلقت جهان بیهوده نیست. آری، در حالی که اجزای هر گیاه و حیوان و اعضای پیکر انسان، هر کدام برنامه و هدفی دارد، آیا ممکن است مجموعه ی جهان هستی بی هدف باشد؟[3]
4. ۲. در آیه ی فوق چهار مرحله ی پی در پی آمده است: اول ذکر خدا، دوم تفکر، سوم ستایش حق و چهارم دعا و مناجات. این ها مجموعه ی به هم پیوسته ای است که انسان ساز و تکامل آفرین است.
5. ۳. در روایت دیگری نیز از امام باقر علیه السلام حکایت شده که

مؤمن همیشه در نماز است، تا وقتی که در حال ایستاده و نشسته و خوابیده به یاد خداست (و سپس آیه ی فوق را تلاوت کردند).[4]

البته مقصود این روایت آن است که این گونه افراد همیشه به یاد خدا و در حال دعا هستند.

 خوشا آنان که اللَّه یارشان بی که حمد و قل هو اللَّه کارشان بی

 خوشا آنان که دایم در نمازند                بهشت جاودان بازارشان بی

 (بابا طاهر)

6. ۱. در احادیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت شده که

ساعتی تفکر از یک شب عبادت یا از یک سال عبادت یا از شصت سال عبادت بهتر است.[5]

البته اختلاف مقدار عبادت که در این روایات آمده است به خاطر مراتب تفکر و درجات افراد متفکر است که در هر مورد پاداشی دارند.

ادامه »